1. GİRİŞ

1.       GİRİŞ

Kovulmuş şeytandan Allah’a sığınırız. Rahman ve Rahim olan Allah’ın adıyla.

Bizleri yaratan; hayrı ve şerri, iyilik ve kötülüğü, takva ve fücuru yaratıp bizlere bunları temyiz edip içlerinden güzel olanını seçmeyi nasip eden Rabbimize hamdolsun. Güzel ahlakı tamamlamak için gönderilen, hayatının her alanında bizler için üsve-i hasene olan peygamberimiz Hz. Muhammed (sav)’e salatü selam olsun.

İslam Ahlakı’na ilişkin bir kitap oluşturma fikri öncelikle uzun süredir yapılagelen Ahlak sohbetlerini çerçevesi daha belli ve daha güncel bir müfredata kavuşturma ihtiyacından ortaya çıktı. Ahlak sohbetlerine katkı sağlayan arkadaşların desteğiyle böyle bir kitap oluşturma yolculuğuna çıkmış olduk.

Bununla birlikte güncel örnekliklerin de anlaşılır biçimde ortaya konulacağı Ahlakı eserlerine olan ihtiyaçta bir gereklilik. Bu nedenle modernleşme ve teknolojik gelişmelerden doğan insanlar arası ilişkiler ve yaşam tarzındaki yeni ahlaki deformasyonların tespiti ve çözüm önerilerini içeren bir çalışma ortaya koymak için gayret gösterdik. Çünkü hızla değişen dünyada ahlaki sorunlarımızı tespit ve hakikatlerimizi temsil etmek noktasında ümmet olarak ciddi zaafiyet içerisindeyiz. Bugün Müslüman toplumlarda bırakalım İslam’ın çok belirgin emirlerinin yapılmasını, yasaklarından kaçınılmasını; İslami olana karşı büyük bir kayıtsızlık söz konusu. Ayrıca bugün gayri İslami olan amellerin fütursuzca işlenmesi, sapkınlıkların yapılması ve bunların hem aleni hem de yaygın şekilde karşımıza çıkması yaşanan sapmayı gözler önüne sermektedir. Söz konusu bu tablo karşısına olması gereken İslam Ahlakı’nı koymak bir tür bu çağa ayna tutmak olablirdi ve kitabı oluşturarak bu niyetimiz için küçükte olsa bir adım atmak istedik.

Kitaba katkı sağlayan kardeşlerimize konuları paylaştırıp ilgili konuda ders notu oluşturulmasını sağladık. Oluşan her bir ders notunu pandemi öncesinde yüz yüze ve projeksiyonla yansıtarak, pandemi ve sonrasında ise uzaktan yapılan toplantılarla “birlikte müzakere ederek” nihai haline ulaştırdık.

Her bir konunun hep birlikte müzakere edilmesi tabi beraberinde sürecin uzun zaman almasını getirdi. Dört ay (Ayda dört oturumdan on altı oturum) sadece bir dersin müzakerisinin sürdüğü vaki oldu. Her konunun ekiple (Ahmet Eser, Emre İlsever, Fikri Ünsal, Hikmet Sönmez, Muhammed Çelik, Mustafa Deniz, Rahmi Gündüz, Taha Levent Dökme) birlikte toplu müzakere edilmesi ‘konuya farklı gözlelerle bakma imkânı sağladığından’ bazen bir başlığın, bazen bir paragrafın bazen bir cümlenin bazen bir kelimenin çıkarılması veya eklenmesi gibi bir hassasiyeti de beraberinde getirdi. Nihayetinde tüm konuların tamamlanması on yılı aşkın bir süre almış oldu.

Konu içeriklerini hazırlarken eski eserleri ve yeni çalışmaları imkanlarımız elverdiğince taramaya çalıştık. Eski eserlerin konuyu daha derinlemesine ele aldıklarını gördük. Özellikle İmam Gazali’nin İhya-u Ulumiddin eserine yoğunlaştık ve çoğunlukla bu eseri merkeze alarak konu içeriklerini oluşturmaya gayret ettik. Ancak burada İhya’nın merkeze alınmasının bir zorluğu vardı: İmam Gazali’nin bize sunduğu dünya ile günümüz dünyası birbirinden hayli uzak iki dünya idi. İhya’da çok üst seviyede hassasiyetlerden bahsedilirken günümüzde Müslümanlar çok genel doğruları yapmaktan dahi uzak olabiliyorlardı. İhya’da konuların ele alınışını gördükçe sarsılıyorduk ve günümüze teşmil etmekte zorlanıyorduk. Bu duruma rağmen tercihimiz İhya’yı merkeze alma yönünde oldu. Çünkü her ne kadar İhya’da gösterilen hedefler bugünün Müslümanı için ulaşılması güç hedefler olsa da bizleri içinde bulunduğumuz gafletten ancak İmam Gazali tarzı bir bakışın uyandıracağını düşündük. Derse katılanların bir anda İhya’da belirtilen hedeflere ulaşmak istemesi baştan hüsranla bitecek bir yolculuktu. Biz bu konuda kendimize, okuyucuya ve derslere katılanlara şöyle bir çıkış yolu bulduk: Belirtilen “hedef insana” bir anda ulaşamazdık ama hepimiz olumlu yönde kendimizce bir adım atabilirdik. Böylece herkes bulunduğu konuma göre imkân dahilinde olan bir ilerlemeyi yapabilecekti.

Yine konu içeriklerini oluştururken güncel konulara, yaşadığımız problemlere ve örnekliklere yer vermeye gayret ettik. Müfredat konu başlıklarının daha önceden farklı gruplarla işlenmiş olması ve bu dersleri yapan hocaların ekibimizde yer alması hedeflenen içeriklerin hazırlanmasına katkı sağladı.  Böylece eklenecek bir metnin muhataplarda nasıl bir karşılık bulacağı konularında kanaat oluşturup oluşan nihai karara göre içeriklerde ekleme veya çıkarma yapabildik. Bu nedenle müfredatımızın uygulanabilirlik yönüyle ayakları yere basan bir içeriğe sahip olduğunu söyleyebiliriz.

Metinleri yazarken akademik bir kaygı gözetmedik, sade bir dil kullanmaya gayret gösterdik. Kullandığımız kavramların İslami ıstılaha uygunluğunu da gözettik. İçerikleri oluştururken belli bir şablon ile metinleri oluşturmaya çalıştık. Bu amaçla konuları “Giriş, kavram tahlili, ilgili ayet-hadisler, konunun önemi, fayda-zararları, faydayı artırma zararı azaltma, sonuç ve ödev” şeklinde özetleyebileceğimiz bir yapıda oluşturduk. Referansları alıntı yapılan metnin hemen peşine yazdık. Ayet meallerini Diyanet Vakfı mealinden aldık.

Dersimizle ilgili olarak aşağıdaki hususları da ifade etmek isteriz:

a.    Dersin Tanımı ve İçeriği:

Dersimiz, İslam Ahlakı konularından müteşekkil toplam 34 başlık içermektedir. Başlıklar, İÇİNDEKİLER bölümünde ayrıntısıyla açıklandığı gibidir.

b.    Dersin İşleniş Biçimi ve Anlatım Metotları:

Dersin işlenişi, yer yer talebelerin katılımıyla birlikte, ağırlıklı olarak ise hocanın tek taraflı bir anlatımı üzere olacak; genel itibariyle Kur’an’da, sahih hadislerde ve İslam âlimlerinin çeşitli eserlerinde geçen ahlakî amellerle ilgili ikaz ve teşvikler paylaşılıp karşılıklı nasihatleşilecektir. Usûl olarak, ilmi disiplinden dışarı çıkılmamaya gayret edilecektir.

c.     Dersin Amaçları ve Talebede Beklenilen Davranış Değişikliği:

Dersimizin nihaî amacı; Allah’ın rızasını her şeyden üstün kılmak, onu kazanmaya vesile olacak amellerimizi ve bunu sağlayacak olan ilmimizi arttırmak, böylece Allah’a yakın olmaya çalışmaktır.

Kısaca; talebelerde ilim, amel ve irade değişikliği meydana getirmektir.

Buna bağlı olarak, diğer alt amaçlar şu şekildedir:

- İslam ahlakını öğrenmek ve onunla ahlaklanmak,

- Cahiliye ahlakından uzak durmak,

- İbadetlerde Sünnete uygun bir biçimde amel etmek,

- Bid’at uygulamalardan kaçınmak,

- Resulullah’ı tüm davranışlarımızda tek örnek ve rehber edinmek,

- Sahih bir İslamî düşünceye sahip olmak.

Ayrıca belirtmeliyiz ki, her ders başlığının kendine has, birbirinden bağımsız ve farklı amaçları söz konusudur.

d.    Dersin Özeti ve Ana Fikri:

Dersimiz ana hatları itibariyle; (1) Ahlaka dair teorik ve felsefî konuların ele alındığı Giriş Kısmı, (2) Nefsin ve kalbin durumlarını içeren, daha çok Mühlikat (Helak edici sıfatlar) diyebileceğimiz sıfatların ele alındığı Ferdi Ahlak Bölümü, (3) İbadetlerin ahlakî boyutlarının ele alındığı, daha çok Münciyat (Kurtarıcı sıfatlar) diyebileceğimiz sıfatların ele alındığı Kulluk Ahlakı Bölümü ve (4) Toplum ve aile içi ilişkilerin ele alındığı İçtimai Ahlak Bölümü olmak üzere 4 kısımdan oluşmaktadır.

Tüm ders başlıklarının ana fikri; Kur’an’ın belirttiği ve Resulullah’ın gösterdiği ahlak nizamına bağlı kalmak ve diğer tüm cahilî yaşayış ve düşüncelerden uzak durmak gerektiğidir.

e.    Dersin Araç-Gereçleri ve Ödevleri:

Dersimizde kullanılacak araç-gereç ve ödevler, hocaların seçimine bağlı olarak, çeşitlilik arz edebilir. Örnek olarak; yazı tahtası, projeksiyon aleti, çeşitli eserler, resimler, videolar, dinletiler, kostüm ve cisimler olabilir.

Ödevler ise anlatılan konuyla ilgili olacak şekilde; Kur’an, zikir, namaz, oruç, tesbih, dua, vird, okuma, dinleme, izleme, araştırma ve terk etme nevinden salih amellerdir.

Hangi derste hangi ödevin verileceği, ÖDEVLER bahsi içersinde ayrıca belirtilmiştir.

f.     Dersin Referansları:

Derste kullanılacak referans eserler 3 sınıfa ayrılmıştır: (1) İlk dönem İslam âlimlerinin kaleme aldığı klasik ve temel nitelikteki Kaynak Eserler, (2) Yakın dönem Müslüman âlim ve yazarların kaleme aldığı yardımcı nitelikteki Tali Eserler, (3) Çoğunluğu Müslüman olmayan pedagoji, istatistik, psikoloji ve felsefe gibi ilimlere vakıf kimselerin kaleme aldığı İhtisas Eserleri. KAYNAKLAR başlığı altında referans eserlere ulaşılabilir.

g.    Dersin Süresi:

Etkili bir eğitim-öğretim için takribi 45 dk.lık bir ders anlatım süresi gözetilmeli, ders bitiminde ise ilave 15 dk. kadar soru-cevap faslı, kitap tavsiyeleri ve verilecek ödevler hakkında ilan yapılmalıdır. Böylece toplam 1 saati geçmemelidir.

h.    Dersle İlgili Olarak Talebelerin Dikkat Edeceği Hususlar:

- Derslere vaktinde gelmek,

- Derslere -sağlık gibi zaruret halleri hariç- zorunlu olarak devam etmek,

- Derse katılamama durumunda mazeretini önceden bildirmek,

- Derste verilen ödevleri yapmaya gayret göstermek,

- Dersin amaç ve içeriğinden dışarı çıkacak sual ve taleplerde bulunmamak,

- Derste anlatılanları derste bırakmamak ve hayata taşımak…

Bu hususlar hoca tarafından önemle takip edilmelidir!

Kitabımızdaki güzellikler Rabbimizin bizlere lütfudur, hatalar ise bizdendir. Rabbimizden kusurlarımızı affetmesini dileriz. 

Bu eseri tamamlamayı lütfettiği için Rabbimize sonsuz şükürler olsun.

Gayret bizden, tevfik Allah’tandır.

                                                                                                                                                                             28.02.2024